مقایسه طرح های تنها موردی و مورد شاهدی در ارزیابی اثر متقابل ژن- محیط با استفاده از داده های سرطان پستان

مقدمه: نقش متقابل عوامل ژنتیکی و محیطی در علم اپیدمیولوژی به­طور گسترده­ای مورد توجه قرار گرفته است. روش­های سنتی مطالعه اثرات متقابل عوامل ژنتیک و محیط نیازمند گروه شاهد می­باشد و انتخاب گروه شاهد مناسب برخی مشکلات را به همراه دارد، لذا روش­های نوینی برای مطالعه این اثرات به وجود آمده­اند که از جمله این روش­ها، روش تنها موردی می­باشد. در این روش فقط از داده­های موارد استفاده می­شود. در این تحقیق ما برآنیم تا بین دو طرح مورد شاهدی و تنها موردی مقایسه­ای انجام دهیم که برای این مقایسه از داده­های بیماران مبتلا به سرطان پستان استفاده نمودیم. مواد و روش­ها: این مطالعه با استفاده از دو طرح تنها موردی و مورد شاهدی همسان شده انجام گرفته است. جمعیت تحت مطالعه شامل زنان با سابقه سکونت 5 سال و بیش­تر در شهر شیراز می­باشد. 300 مورد مبتلا به سرطان پستان که در هر دو طرح از آن استفاده شده است با روش تصادفی از میان پرونده­های موجود در کلینیک پستان در درمانگاه شهید مطهری انتخاب شدند. در این مطالعه گروه شاهد مورد استفاده در طرح مورد شاهدی همسان شده از میان زنان مراجعه­کننده به درمانگاه شهید مطهری استفاده شده است. ما اثرات متقابل ژن- محیط را مورد بررسی قرار دادیم. در این مطالعه از سابقه سرطان پستان در بستگان در جه یک به­عنوان عامل نماینده ژنتیک استفاده گردید و کارایی مطالعه با مقایسه حدود اطمینان، خطای معیار، p-value و log likelihood انجام گردید. یافته­ها: قبل از انجام طرح تنها موردی فرض استقلال ژن محیط با استفاده از تکنیک استاندارد آماری چند متغیره ما بین هر یک از عوامل محیطی و سابقه خانوادگی سرطان پستان ارزیابی شده و فرض استقلال برای همه متغیرها برقرار بود. با توجه به نتایج به­دست آمده در همه برآوردهای اثر متقابل، کارایی طرح تنها موردی بالاتر از طرح مورد شاهدی بود. حدود های اطمینان و log likelihood در همه متغیرها در طرح تنها موردی بهتر از طرح مورد شاهدی بود. خطای معیار در متغیرهای سن اولین قاعدگی، اولین زایمان در بالای 34 سال و افراد زایمان نکرده، سابقه تولد زنده، سابقه شیردهی و مصرف قرص های پیشگیری از بارداری در طرح تنها موردی کم­تر از طرح مورد شاهدی بود. مقدار p در متغیرهای سن اولین قاعدگی، اولین زایمان در بالای 34 سال و افراد زایمان نکرده، سابقه تولد زنده و سابقه شیردهی در طرح تنها موردی کوچکتر از طرح مورد شاهدی همسان شده بود. نتیجه­گیری: یافته­های این مطالعه نشان داد که در صورت برقراری فرض استقلال، مدل تنها موردی روش کارایی به لحاظ آماری، حجم نمونه و راحتی نسبی اجرا برای مطالعه اثر متقابل می­باشد.